چالش های اطلاع رسانی در موضوع احیای دریاچه ارومیه

به گزارش خبرگزای صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی، وقتی احیای دریاچه ارومیه به عنوان نخستین مصوبه هیات دولت یازدهم تیتر یک اخبار شد، بارقه های امید را در دل دوستداران این دریاچه روشن کرد که شاید ، راهی برای تنفس دوباره این دریاچه باز شود.

دریاچه ارومیه که روزگاری از 16 رودخانه سیراب می شد، اکنون رگه های حیات خود را به فاضلاب های تصفیه شده شهرهای ارومیه و تبریز وابسته می داند و از آن سیراب می شود .

 برخی تحلیل گران زیست محیطی معتقدند  این دریاچه هم اکنون تا حدی از حالت احتضار بیرون آمده و وضعیتش به تثبیت رسیده و اگر مراقبتهای پیش بینی شده تحقق یابد، انتظار می رود در آینده ای نزدیک احیا شود.
نماینده امام جمعه تبریز در ستاد احیای دریاچه ارومیه می گوید :  اگر رویای احیای دریاچه ارومیه را در سر داریم باید معیشت روستاییان حاشیه دریاچه شامل تغییر الگوی کشت، میزان و نحوه هزینه کرد اعتبارات دولتی، عملکرد روستاییان در خصوص تغییر الگوی کشت، نحوه برنامه ریزی در این خصوص بررسی شود.
حجت الاسلام محمدی  می افزاید :  اگر روند اقدامات صورت گرفته در فرهنگ سازی به درستی بررسی نشود ، نمی توان کاری از پیش برد چرا که  بخش مهمی از علل خشکی دریاچه ارومیه عامل انسانی است ،  حال این عامل سد سازی باشد یا حفر بی حد و حساب چاهها در حوزه آبریز این دریاچه.
اینکه سرنوشت دریاچه ارومیه در تهران تعیین تکلیف شود ، موضوعی است که  نماینده امام جمعه تبریز در ستاد احیای دریاچه ارومیه به آن انتقاد جدی دارد .   
وی می گوید : نقطه ثقل برنامه های احیای دریاچه ارومیه باید بر دوش کارشناسان استانی باشد و دانشگاههای تبریز برای بررسی این مساله باید وارد کار شوند.
حجت الاسلام محمدی  ادامه می دهد : حتی استفاده از پیمانکاران خارجی نیز در موضوع احیای دریاچه ارومیه مورد تائید نیست و اگر بالاجبار از پیمانکاران خارجی استفاده شد ، باید نتیجه عملکرد تیم های خارجی در خصوص احیای دریاچه ارومیه اطلاع رسانی شود.
وی با تفکیک دو مقوله احیا و حفاظت از دریاچه معتقد است :  نباید برای احیای آن به نظریات دست دوم کارشناس غیر بومی استناد کرد چرا که  مطالعات آنها به دور از محیط و شرایط روستاییان انجام می شود که همیشه هم کاربردی نیستند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی نیز می گوید :  اجرای برنامه های ستاد احیای دریاچه ارومیه جزء با اطلاع رسانی و آگاه سازی مردم امکان پذیر نخواهد بود .
خلیل ساعی می افزاید :  بر اساس این اصل در سال 93 از 42 میلیارد تومان بودجه تخصیص یافته از مجموع 88 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده برای احیای دریاچه ارومیه 2 میلیارد تومان در حوزه اطلاع رسانی و آگاه سازی و برنامه های آموزشی هزینه شده بود .  
وی خاطرنشان می کند : این برنامه ها با مدیریت استانداری و با همکاری11 فرمانداری حوضه آبریزی دریاچه ارومیه در استان، صدا و سیما، آب منطقه ای و آموزش و پرورش آذربایجان شرقی اجرایی شد.
به گفته وی سال گذشته هم رقم اختصاص یافته برای احیای دریاچه ارومیه 222 میلیارد تومان بود که در 2 مرحله در مجموع 76 میلیارد تومان تخصیص یافت و از این رقم 2.14 میلیارد تومان برای آگاهی و اطلاع رسانی کنار گذاشته شد.
ساعی  با بیان اینکه در برنامه های اطلاع رسانی، مدیریت مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مد نظر قرار داشت می افزاید :  دانشگاه تبریز مسئولیت مدیریت مصرف آب و آگاه سازی جامعه روستایی را عهده دار شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری می افزاید :  متاسفانه در کنار اختصاص یک هزار میلیارد تومان اعتبار برای استان و 300 میلیارد تومان اعتبار ویژه برای احیای دریاچه ارومیه، تاکنون ریالی تخصیص داده نشده است . .
خلیل ساعی  با اشاره به همراهی مطلوب مردم با ستاد احیای دریاچه ارومیه می گوید :  با این وضع تخصیص اعتباری از مرکز، تعهد شرکت آب وفاضلاب استان برای ساخت مدل دوم سیستم تصفیه خانه فاضلاب شهری تبریز، تعهد سنگینی است که نشان می دهد مدیران استان منتظرتخصیص اعتبار از مرکز نبوده اند.
وی رغبت روستاییان به مدیریت مصرف آب در حوضه دریاچه ارومیه را نتیجه اطلاع رسانی دانست و گفت: در بحث تثبیت تراز آبی دریاچه ارومیه، علی رغم کاهش 34 درصدی بارش، آب دریاچه با 33 سانتی متر  اختلاف ارتفاع، تراز مثبت داشته است.
وی در تائید نقش ستاد احیای دریاچه ارومیه در تثبیت تراز آبی این دریاچه به وضعیت فعلی تالاب قوری گل که هم اکنون با خشکی دست و پنجه نرم می کند، اشاره کرده و می گوید: این ستاد با اولویت قرار دادن آب رسانی، انتقال آب زرینه بود به سیمنیه رود، لایروبی مسیرها، و اصلاح الگوی کشت در کنار بارندگی های مناسب، تراز مثبت 33 سانتی دریاچه ارومیه را تثبیت کرده است.
وی هم معتقدست : در استان کارهای زیادی برای احیای این دریاچه انجام شده است اما اینکه پایتخت نشین ها، برای استان نسخه ای بپیچند درست نیست.
دبیر شورای فرهنگی اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه  در خصوص واگذاری اجرای برنامه های تحقیقاتی این ستاد به دانشگاه صنعتی شریف تهران می افزاید : طبق رایزنی های صورت گرفته برای ورود مجامع دانشگاهی به حوزه احیای دریاچه ارومیه، دانشگاه صنعتی شریف برای این موضوع انتخاب و  متعهد شد در بازه زمانی 6 تا 7 ماه این تحقیق و بررسی را انجام دهد و یکی از 21 راهکار این دانشگاه، ارائه الگوی نکاشت و بهکاشت بود.
نماینده کشاورزان در شورای فرهنگی اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در ارزیابی نقش ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت یازدهم در احیای این آبریز می گوید : در اواخر دولت هشتم شیوه بیمه گذاری، تشکیل صندوق بیمه حمایت از خسارت دیدگان تهیه و به دولت وقت ارائه شد  و در دولت نهم و دهم در جلسات نهاد ریاست جمهوری، جلسات استانی و حتی در مکاتباتی دیدگاههای خود را بیان کردیم حال آنکه دولت یازدهم شیوه آبرسانی به دریاچه ارومیه را مد نظر قرار داد.
مصطفی قنبری ادامه می دهد :  با روی کار آمدن  دولت یازدهم طرح نکاشت و بهکاشت ارائه و برای کاهش مصرف آب، مشوق هایی در نظر گرفته شد که در نتیجه روستاییان موفق به افزایش تولید خود شدند، اما متاسفانه دولت یازدهم عواقب این موضوع را بررسی نکرده است.
وی با انتقاد از اینکه دولت یازدهم  روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه را بدون مدیریت رها کرده است گفت: متاسفانه امروز بی عدالتی در روستاها بی داد می کند، چرا که برداشت آب از چاهها غیر منصفانه است.
قتبری می گوید: اینکه کارشناسان تهران از حوضه آبریز دریاچه ارومیه شناخت به روز، عملی و دقیق ندارند یک واقعیت است و در نتیجه در برنامه ریزی هایی که برای منطقه در نظر می گیرند، مسئولان منطقه را با مشکل مواجه می کنند و روستاییان همراهی لازم را با مسئولان بومی انجام نمی دهند.
وی با بیان اینکه ستاد احیا با اجرای طرح هایی تحت عنوان آبیاری تحت فشار، مسدود کردن چاه وارد کار شد یادآور می شود : بهتر است این برنامه ها متناسب با وضعیت روستاها عملیاتی شود.
نماینده کشاورزان در شورای فرهنگی اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه از لایروبی آجی چای به عوان یکی از طرح های موفق در احیای دریاچه ارومیه یاد می کند و می گوید : این طرح با سرمایه گذاری 26 میلیارد تومانی  بهترین اثر بخشی را داشته و در کوتاه مدت، به بار خواهد نشست .  
وی معقتد است :  هزینه کرد  4 میلیارد و 500 میلیون تومانی در 2 سال برای اطلاع رسانی ، خروجی مطلوب را نداشته و  کشاورزان مستاصل هستند، از طرفی طرحهای  استانی به صورت ترکیبی اتفاق نیفتاد و دستگاههای متولی نیز از این نوع هزینه کرد ناراضی اند .  
وی توجه به کشت دیم را نیز از دیگر موضوعاتی می داند که در ستاد احیای دریاچه ارومیه و برنامه ریزی های استانی مورد غفلت واقع شده است.
به گفته وی ،  دو سوم کشاورزی استان به صورت دیمی است و با این وضع کمبود  آب بقیه نیز به  دیم تبدیل خواهد شد حال آنکه شیوه های برداشت، داشت و کاشت  با وضع  کشاورزی دیمی همگون در نظر گرفته نشده است.
معاون خبر صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی نیز در خصوص رسالت رسانه ملی در اطلاع رسانی در اجرای برنامه های احیایی ستاد احیا در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می گوید : بخش خبر صدا و سیما برای بیان وضع روستاهای درگیر و ارائه عملکرد مسئولان در قبال روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه باید برای گفتن انتقاد حاشیه امن داشته باشد.
صادقی موحد بر این اصل تاکید دارد :  در کمیته اطلاع رسانی باید مسئولان اجرایی پاسخگو باشند و سیاست گذاری های اطلاع رسانی نیز باید مشخص شود تا صدا وسیما بتواند در بخش های خبری در مقابل انعکاس عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، مطالبات را نیز پخش کند.
وی می افزاید :  برنامه ریزان باید بدون رو دربایستی از مسئولان، تمام تلاش خود را برای احیای دریاچه ارومیه متمرکز کنند و ملزومات آن جلب رضایت ساکنان 1700 روستایی است در حاشیه دریاچه ارومیه قرار دارند.
دبیر کمیته راهبردی دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی نیز در تحلیل اطلاع رسانی های صورت گرفته می گوید : بدون هیچ منبع علمی نباید گفت حاشیه دریاچه ارومیه سرطان زاست.
میرمحسنی با بیان اینکه امروز مشکل موجود در حاشیه دریاچه ارومیه نبود مدیریت مصرف آب است می افزاید : با آن که  بازده  آبیاری در مزارع پایین آمده اما با اجرای فن آوری های روز، همان درآمد زایی را برای روستاییان حفظ کرده ایم.
وی درباره لزوم  مساعدتهای دائمی و مقطعی به روستاییان و یا پیش بینی حقوق برای آنها خاطرنشان می کند :   با توجه به جمعیت کشاورزی ساکن در حاشیه این دریاچه، طرح مسائلی همچون پرداخت حقوق و ایجاد شغل عملا دولت را با مشکل مواجه خواهد کرد.
دبیر کمیته راهبردی دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی می افزاید :  مشکل ستاد احیای دریاچه ارومیه و ساکنان حاشیه دریاچه، از جایی آب می خورد که دانشگاه شریف تهران را که گروه آب و خاک ندارد  برای تصمیم گیری برای حوضه آبریز دریاچه ارومیه انتخاب کردند و  این مشکل وقتی تشدید شد که دانشگاههایی برای بررسی وضعیت دریاچه ارومیه انتخاب شدند که گروه کشاوری نداشتند.
عزیزپور مدیر روابط عمومی آب منطقه ای آذربایجان شرقی هم می گوید : در حوزه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی مثل گوشت قربانی عمل شده  و پولی که برای اطلاع رسانی در اختیار ستاد قرار می گیرد مثله می شود بدون اینکه خروجی مطلوبی به دست آید .  
وی با طرح این سوال که  نصب پوستر جلوی ادارات و یا خودروهای دولتی چه عایدی برای احیای دریاچه ارومیه داشته است خاطرنشان می کند : وقتی وحدت رویه برای مدیریت هزینه های اطلاع رسانی نداریم، شاهد ریخت و پاش ها در تبلیغات و اطلاع رسانی ها خواهیم بود.
قهرمانی فرد نماینده آموزش و پرورش در ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز با بیان اینکه برای بلند مدت نگاه  توسعه پایدار برای این موضوع نداشتیم می گوید : فقر فرهنگی در خصوص احیای دریاچه ارومیه موجب سلب وظایف شده و تنها منافع شخصی  در طرح ها دنبال میشود .  
وی می افزاید :  در 12 حوزه آموزش و پرورش استان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 1200 مدرسه فعال هستند که هم اکنون پیام های تبلیغاتی در بین دانش آموزان و فرهنگیان نتیجه بخش بوده و از ستاد مطالبه گری دارند.
بر اساس این گزارش کارشناسان معتقدند اطلاع رسانی و فرهنگ سازی یکی از ضرورتهای احیای دریاچه ارومیه است و در این میان مدیریت منابع وحدت رویه و برنامه ریزیها و تصمیم گیری های کارشناسی ، اصولی و علمی  لازم است .