انتخاب ترامپ و چشم انداز روابط آمریکا و روسیه

           به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما  ، پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ، آثار گسترده ای در وهله نخست در بازارهای مالی و بورس ها در اروپا و آسیا و در وهله بعد بر روندهای سیاسی و امنیتی در نزدیکترین قاره به آمریکا یعنی اروپا بر جای گذاشت. 

دراین مقاله دکتر سید رضا میرطاهر، کارشناس مسایل بین المللی ، ابعاد این تاثیرات را بررسی کرده است.

       

           در واقع اروپایی ها با توجه به نگرانی  هایی که از قبل در باره روی کار آمدن ترامپ به دلایل مواضع غیر متعارف وی داشتند اکنون کابوس خود را تعبیر شده می یابند و به همین دلیل دچار نگرانی شدیدی در باره آینده روابط سیاسی ، اقتصادی و تجاری و امنیتی ونظامی آمریکا و اروپا شده اند.

در عین حال روسیه به عنوان یک کشور اورآسیایی ، اکنون خواسته خود را در زمینه روی کار آمدن ترامپ تحقق یافته می بیند. 

در واقع یکی از دستورکارهای اصلی ترامپ ،  ترمیم روابط آمریکا و روسیه است که طی چند سال اخیر بخصوص بعد از بحران اوکراین دچار تنش ها و اختلافات متعدد شده است. در مورد نگاه روسها به دونالد ترامپ نیز به رغم برخی پیش بینی ها در باره روابط خوب روسیه و آمریکا در دوره ترامپ همین چشم انداز مبهم حاکم است. کما اینکه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه اظهار داشته که با توجه به تنش های فعلی در روابط روسیه و آمریکا ، بهبود روابط دوجانبه ساده نخواهد بود.

در عین حال پوتین ، ضمن اعلام آمادگی مسکو برای بهبود روابط با واشنگتن ، اقدامات کاخ سفید را مشکل و مانع اصلی برای گسترش روابط دو جانبه تلقی کرده است. دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا تا قبل از پیروزی ودر جریان مبارزات انتخاباتی همواره بر کاهش تنش با روسیه و همکاری دوجانبه برای حل مسائل منطقه‌ای و جهانی تاکید کرده است.

       یکی از مباحث اصلی مطرح شده در مبارزات انتخاباتی آمریکا از سوی دو نامزد این انتخابات  یعنی هیلاری کلینتون نامزد دموکرات ها و دونالد ترامپ نامزد جمهوری خواهان  ، دیدگاه آنها در باره  روسیه و آینده روابط  آمریکا با روسیه بود.در واقع این دو نامزد دیدگاههای کاملا متفاوتی درباره روسیه و روابط آینده واشنگتن و مسکو داشتند .

هیلاری کلینتون بارها در سخنرانی های خود در جریان مبارزات انتخاباتی ، روسیه وسیاست های آن را مورد انتقاد قرار داد. از جمله کلینتون در مناظره انتخاباتی دوم صراحتا اعلام کرد که زمانی که وزیرامورخارجه بوده در مقابل روسیه ایستاده و اگر رئیس جمهور شود این رویه را هم چنان ادامه خواهد داد. کلینتون در مناظره سوم نیز مدعی شد که روسیه در حال جاسوسی از آمریکا و اعمال نفوذ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بوده و ترامپ از این مساله حمایت و آن را تشویق کرده است.به گفته کلینتون، مسکو خواستار یک رییس جمهوری در آمریکا است که عروسک خیمه شب بازی روسیه باشد . ترامپ بر خلاف کلینتون دیدگاه مثبتی در باره روسیه و پوتین رئیس جمهوری این کشور ابراز کرد. وی در سومین مناظره انتخاباتی ، ضمن تایید اینکه پوتین سخنان مثبتی در باره وی بیان کرده صراحتا اعلام کرد که کنار آمدن با پوتین امری مثبت و مطلوب است. وی تصریح کرد که اگر روسیه و آمریکا با هم به کنار بیایند و با داعش بجنگند این نیز امری مطلوب است. ترامپ با تاکید بر اینکه پوتین را نمی شناسد و با او دوست نیست تصریح کرد که رئیس جمهوری روسیه برخلاف کاخ سفید در سیاست های منطقه ای خود از جمله در سوریه موفق عمل کرده است. در واقع هیلاری کلینتون به عنوان نامزد هیات حاکمه آمریکا یا همان "سیستم مستقر"  Establishment  مواضعی هم راستای باراک اوباما در باره روسیه اتخاذ کرد ، اما وضعیت در باره دونالد ترامپ که بدون داشتن سابقه سیاسی و از خارج از سیستم مستقر وارد گود انتخاباتی شده بود متفاوت بود. می توان دیدگاه  ورویکرد کلینتون در باره روسیه وسیاست های آن را تداوم  دیدگاه و رویکرد دولت اوباما در قبال روسیه دانست. این رویکرد مبتنی بر تقابل با روسیه در عرصه های مختلف بوده است . واشنگتن تاکنون سیاست تقابل آشکار با روسیه را در عرصه اروپای شرقی با توجه به بحران اوکراین و درعرصه سوریه اتخاذ کرده است .مسلما در صورت روی کار آمدن هیلاری کلینتون انتظار می رفت که وی با شدت بیشتری به مقابله با روسیه و در برگیری آن بپردازد. همین چشم انداز باعث شد تا روسیه نظر منفی در باره روی کار آمدن کلینتون اتخاذ کرده ودر جریان مبارزات انتخاباتی آشکارا از ترامپ حمایت کند. اما در مقابل ترامپ به عنوان نامزد شورشی ،دیدگاهی کاملا بر خلاف کلینتون داشت واساسا قائل به ادامه خصومت کنونی در روابط آمریکا و روسیه نبود. به خصوص اینکه زمینه های همکاری دو کشور درمواردی مانند  مبارزه با داعش وجود دارد. از سوی دیگر کلینتون برای توجیه رویکرد منفی خود مدعی دخالت روسیه در روند انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با هدف فراهم آوردن زمینه های لازم برای پیروزی ترامپ شد.در حالی که مقامات ارشد روسی بویژه پوتین بشدت این اتهام را رد کردند. از دیدگاه روسها ، مقامات آمریکایی به دلیل اینکه  قادر به تجزیه و تحلیل واقع بینانه مسائل انتخاباتی نبودند ، با برون فکنی و نسبت دادن مسائل انتخاباتی به کشورهای خارجی سعی در توجیه آنها داشتند. پوتین در تحلیلی در باره علت موفقیت ترامپ ومعرفی اش به عنوان نامزد نهایی جمهوری خواهان تصریح کرده بود که ترامپ تلاش کرد تا به سراغ مردمی برود که از نخبگان خسته شده اند .در عین حال مسکو از اظهارات مطرح شده از سوی ترامپ درباره عادی سازی روابط با روسیه استقبال کرد. 

پس از اعلام نتایج انتخابات آمریکا و پیروزی ترامپ ، مسکو از این مساله استقبال کرد. از جمله دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین اعلام کرد رویکرد دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا در سیاست خارجی به شکل چشمگیری به سیاست خارجی ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نزدیک است و همین مساله این امیدواری را به مسکو می دهد که روابط متشنج بین دو کشور به تدریج بهبود یابد. استقبال آشکار مسکو از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا ، نشان از موضع هوادارانه مسکو از وی دارد . اظهارات سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه تا حدی موید نوعی دخالت روسها در جریان انتخابات آمریکا است. وی اعلام کرد که مسکو با برخی نزدیکان "دونالد ترامپ" رئیس جمهور منتخب آمریکا در دوران مبارزات انتخاباتی وی ارتباط داشته وهمچنان این ارتباط ادامه دارد. ترامپ در جریان رقابت های انتخاباتی آمریکا، علاوه بر تحسین "پوتین" به عنوان یک رهبر قدرتمند در برابر اوباما، مواضع دوستانه در برابر روسیه را حتی به مسائل بین المللی کشاند و تعامل همراه با کاهش تنش بین واشنگتن و مسکو را سودمند خواند.

         روابط آمریکا و روسیه از سال 2014 بویژه با توجه به مسائلی مانند اقدامات خصمانه ناتو مانند ادامه استقرار سامانه های ضد موشکی در شرق اروپا و گسترش ناتو به سوی شرق ، بحران اوکراین و بحران سوریه بشدت تیره شده است.

این تنش ها بویژه در زمینه بحران اوکراین باعث شده تا آمریکا و اتحادیه اروپا از سال 2014 به دلیل دخالت مسکو در اوکراین و کمک به مخالفان دولت این کشور ونیز الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه ، مجموعه ای از تحریم های گسترده اقتصادی و مالی را علیه روسیه به اجرا درآورند که واکنش متقابل مسکو را در پی داشته است. با این حال از دیدگاه کرملین روی کار آمدن ترامپ به منزله فرصتی طلایی برای بهبود روابط مسکو و واشنگتن محسوب می شود. 

مقامات روسی از اظهارات مطرح شده از سوی ترامپ درباره عادی سازی روابط با روسیه استقبال کرده اند. روند کنونی روابط آمریکا و روسیه روند واگرایی فزاینده و کاهش سطح روابط متقابل در همه سطوح است و مسلما روی کار آمدن ترامپ می تواند سمت و سوی این روابط را با آغاز روند حل و فصل اختلافات تغییر دهد.

البته  چشم انداز بهبود روابط آمریکا و روسیه ، نگرانی برخی کشورهای شرق اروپا را موجب شده که از این مساله هراس دارند که پوتین از وعده ترامپ در باره بهبود روابط با مسکو برای گسترش نفوذ روسیه در این منطقه همانند آنچه که در اوکراین رخ داد بهره برداری کند. در عین حال در مورد نگاه روسها به دونالد ترامپ نیز به رغم برخی پیش بینی ها در باره روابط خوب روسیه و آمریکا در دوره ترامپ همین چشم انداز مبهم حاکم است. در این راستا ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه اظهار داشت که با توجه به تنش های فعلی در روابط روسیه و آمریکا ، بهبود روابط دوجانبه ساده نخواهد بود.در عین حال پوتین ، ضمن اعلام آمادگی مسکو برای بهبود روابط با واشنگتن ، اقدامات کاخ سفید را مشکل و مانع اصلی برای گسترش روابط دو جانبه دانسته است. 

           برخلاف خوش بینی در زمینه بهبود روابط روسیه وآمریکا در دوره ترامپ ، هنوز اظهار نظر در این باره بسیار زود است . روند کنونی روابط آمریکا و روسیه ، روند  واگرایی فزاینده و کاهش سطح روابط متقابل در همه سطوح است و مسلما روی کار آمدن ترامپ می تواند سمت و سوی کاملا متفاوتی را در این روند بسوی آغاز روند حل و فصل اختلافات ایجاد کند. در واقع بایستی دید که ترامپ طبق وعده اش در این زمینه عمل می کند ویا اینکه با توجه به رویکرد حاکمیت آمریکا در باره روسیه و تحت تاثیر فشارهای حزبی و سیستم مستقر در آمریکا ، کماکان رویکرد خصمانه خود در باره روسیه را حفظ خواهد کرد. کما اینکه دولت فعلی آمریکا کماکان بر طبل دشمنی با روسیه می کوبد . درواقع حتی پس از انتخاب ترامپ نیز شاهد ادامه تنش بین روسیه وغرب با توجه به تحولات جدید هستیم.در حالی که تصور می رفت با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا و مواضع دوستانه وی در قبال روسیه ، چشم انداز روابط روسیه و غرب در آینده نزدیک ، نوید بخش آغاز دوره حل و فصل اختلافات و نزدیکی مسکو و غرب خواهد بود ، اما اقدامات ومواضع گیری های اخیر دو طرف ، چیزی خلاف آن را نشان می دهد.

از جمله نتایج نشست مشترک اوباما با سران اروپایی حاصلی جز ادامه رویکرد خصمانه در قبال روسیه وتشدید فشارها علیه مسکو برای وادار کردن آن به اجرای کامل مفاد توافقنامه میسنک-2 در زمینه حل بحران شرق اوکراین نداشته است. 

از سوی دیگر تقابل روسیه وغرب  در بعد دیگری یعنی در تقابل آشکار ائتلاف نظامی غرب یعنی ناتو با روسیه اکنون به وضعیت مخاطره آمیزی رسده است. از یک سو ناتو به بهانه مقابله با توسعه طلبی روسیه در شرق اروپا به استقرار نیروها و تجهیزات نظامی پرداخته و از سوی دیگر با ادامه سیاست گسترش به سوی شرق و نیز استقرار سامانه های ضد موشکی در شرق اروپا خشم سران مسکو را بر انگیخته است. بویژه مساله استقرار سامانه های ضد موشکی در شرق اروپا مورد توجه پوتین رئیس جمهور  روسیه قرار گرفته و وی هدف ناتو از این اقدام را  کسب برتری در برابر روسیه از سوی این پیمان نظامی تلقی کرده است.