جهش تولید با آبیاری نوین

از آن روزی که کشاورزی را آغاز کرد ۲۵ سال می‌گذرد.

در این سال‌ها با همت خود و همکاری جهاد کشاورزی همواره روند رو به رشد را در کشت محصولات مختلف طی کرده است. حالا محمد رضا صادقی از کشاورزان پیشرو استان در استفاده از روش‌های نوین آبیاری به شمار می‌رود و در شهرستان فیروزآباد اولین کشاورزری است که همه زمین‌های خود را به زیر پوشش طرح آبیاری نواری برده است.

او می‌گوید با این روش ۱۴ هزار و ۵۰۰ کیلو ذرت خشک در هکتار برداشت می‌کند در حالی که اگر به روش سنتی یا غرقابی عمل کرده بود تنها ۱۰ تا ۱۱ هزار کیلو ذرت به دست می‌آورد. به گفته این کشاورز با توجه به خشکسالی‌های ممتد، دوران آبیاری سنتی دیگر به اتمام رسیده و اگر کشاورزان می‌خواهند بازده عالی و صرفه جویی در آب، نهاده و هزینه داشته باشند باید زمین‌های کشاورزی خود را به روش‌های نوین آبیاری مجهز کنند.

از ابتدای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری تا پایان سال ۱۳۹۸ در استان فارس، بیش از ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی استان با اعتبارات دولتی و خود اجرایی به زیر پوشش این سامانه رفته است که از این نظر فارس مقام نخست کشور را دارد.
امنیت غذایی با روش‌های نوین آبیاری
اگرچه استان فارس با تولید سالانه ۱۰ میلیون تن محصول باغی و زراعی نقش به سزایی در تامین امنیت غذایی کشور دارد خشکسالی‌های پی درپی و کم آبی بلای جان کشاورزی استان شده است.

کارشناسان معتقدند محدودیت منابع آب و ضرورت تامین آب و غذای سالم و کافی برای جامعه و همچنین حفظ اکوسیستم کشور ایجاب می‌کند بخش کشاورزی به گونه‌ای سیاستگذاری و برنامه ریزی کند که علاوه بر کاهش تقاضای آب، تمهیدات لازم برای حفاظت کمی و کیفی از منابع آب و خاک به منظور افزایش تولید پایدار محصولات کشاورزی فراهم شود. به باور آن‌ها برای زنده نگه داشتن کشاورزی در شرایط خشکسالی، بهترین تدبیر، اجرا طرح‌های نوین آبیاری است.

با این هدف توسعه سامانه‌های نوین آبیاری به عنوان یکی از راهکار‌های اصلی برای حفظ امنیت غذایی همواره در دستور کار سیاستگذاران جهاد کشاورزی فارس قرار گرفته است.
به گفته محمد مهدی قاسمی رییس جهاد کشاورزی فارس تاکنون، ۲۸ درصد از ۸۵۰ هزار هکتار اراضی استان به سامانه ‏های نوین آبیاری مجهز شده ‏اند که با اجرای این طرح‌ها که ۴۳ درصد آن آبیاری قطره ای، ۵۶ درصد آن آبیاری بارانی و ۱ درصد کم فشار بوده؛ فارس با فاصله زیاد مقام نخست کشور را کسب کرده است.

قاسمی می‌افزاید با سامانه‌های نوین آبیاری افزایش عملکرد در واحد سطح محصولات زراعی و باغی ۲۵ درصد بوده و به طور متوسط در هر هکتار نیز حدود ۴ هزار متر مکعب آب صرفه جویی شده که این موضوع در حفظ امنیت غذایی و کشاورزی پایدار در فارس و کشور بسیار موثر بوده است.

فارس بالاتر از میانگین کشور
در بین شهرستان‌های فارس اگر چه شهرستان‌های اقلید، سرچهان و لارستان دارای بیشترین پوشش طرح های نوین آبیاری هستند؛ در چند سال اخیر کشاورزان فیروزآبادی از قافله عقب نمانده اند. به گونه‌ای که ۷۰ درصد از زمین‌های زراعی و باغی این شهرستان به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده، این در حالی است که نُرم تجهیز به سامانه‌های نوین آبیاری در بیشتر  شهرستان‌های کشور ۲۰ درصد است.

آقای صادقی یکی از همین کشاورزان است که تاکنون محصولات گندم، ذرت، سیر، کلزا و ذرت علوفه‌ای خود را با روش آبیاری نوین کشت کرده و از نتیجه کار بسیار راضی است.
او می‌گوید با تسهیلات ۵ درصد بانک کشاورزی و اجرای روش آبیاری نواری، در کشت تابستان گذشته ذرت تا ۲ و نیم برابر و در کشت زمستان محصول گندم و کلزا تا ۱ و نیم برابر افزایش عملکرد در سطح داشته است.

به گفته این کشاورز در استانی مانند فارس که بارش باران به حداقل رسیده و با معضل خشکسالی روبرو هستیم نوعِ نواری بهترین راه برای آبیاری است، زیرا مصرف آب به نصف می‌رسد، از میزان تبخیر آب کاسته می‌شود و تولید محصول هم ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر می‌شود.

شهرام محمدی مسئول اداره توسعه سامانه‌های نوین استان فارس، طرح‌های نوین آبیاری را مجموعه تمهیدات، راهکار‌ها و فن آوری‌ها جدید ذکر می‌کند که با عملیاتی کردن آن‌ها علاوه بر ارتقا بهره وری، نیاز واقعی آبِ گیاهان تامین و شرایط خاک به لحاظ فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی پایدار نگه داشته می‌شود.

به گفته او صرفه جویی در مصرف آب و انرژی، افزایش کمّی و کیفی محصولات، امکان مدیریت بهتر آب، سرعت بالای رویش گیاه، به کارگیری کود هم زمان باآبیاری و جلوگیری از رشد بی رویه علف‌های هرز، از مزایای به کارگیری روش‌های آبیاری نوین است.
مسئول اداره توسعه سامانه‌های نوین استان فارس می گوید استفاده از روش‌های نوین آبیاری در برخی از محصولات از جمله صیفی جات افزایش صددرصدی محصول و کاهش ۳۰ درصدی مصرف نهاده‌های کشاورزی را به همراه دارد.
جهش تولید با آبیاری نوین
مزایای آبیاری نوین در افزایش تولیدات کشاورزی، کاهش هزینه‌ها و صرفه جویی بالا در مصرف آب، مسئولان و سیاستگذاران حوزه کشاورزی فارس را برآن داشته تا امسال که به نام جهش تولید مزین شده علاوه بر حفظ جایگاه برتر در اجرای طرح‌های نوین آبیاری، کشاورزان را تشویق کنند تا زمین‌های زراعی و باغی خود را به سامانه‌های نوین آبیار‌ی مجهز کنند.

امیر اسلامی مدیر اداره آب و خاک و امور فنی و مهندسی جهاد کشاورزی فارس به کشاورزان توصیه می‌کند با توجه به فرصت ایجاد شده در تخصیص یارانه دولتی برای تجهیز اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری کشاورزان با مراجعه به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها به ثبت نام و بهره مندی از این مزایا اقدام کنند. به گفته او پارسال، ۸۴۰ میلیارد ریال تسهیلات به کشاورزان فارس برای تجهیز زمین‌های خود به روش‌های نوین آبیاری تخصیص یافت.

اسلامی به اجرای طرح‌های نوین آبیاری در سال ۹۸ اشاره می‌کند و می‌گوید در این سال هدف گذاری براساس اعتبار مصوب، حدود ۱۱ هزار هکتار بود که به علت عدم تحقق نسبی تامین اعتبار تنها توانستیم ۷ هزار و ۶۰۰ هکتار را به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز کنیم با این وجود مقام نخست کشور را از نظر اجرای طرح‌های نوین آبیاری کسب کردیم که علاوه بر صرفه جویی حدود ۳۰ میلیون متر مکعبی آب، در شرایط سخت اقتصادی سال ۹۸ ، برای ۲ هزار و ۶۰۰ نفر نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم شغل ایجاد کردیم.

به گفته مدیر اداره آب و خاک و امور فنی و مهندسی جهاد کشاورزی فارس امسال در صورت تامین اعتبار، برنامه ریزی شده علاوه بر تکیمل هدف گذاری پارسال، حداقل ۱۵ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان به زیر پوشش طرح‌های نوین آبیاری برود.
دست انداز‌ها
اگر چه اجرای طرح‌های نوین آبیاری از مزایای بالایی برخوردار است برخی دست انداز‌ها مسیر اجرا‌ی این طرح‌ها را ناهموار کرده است.
شهرام محمدی مسئول اداره توسعه سامانه‌های نوین استان فارس، خُرد بودن زمین‌های کشاورزی را یکی از مشکلات در مسیر اجرایی کردن طرح‌های نوین آبیاری در استان فارس ذکر می‌کند به گفته او وقتی زمین یکپارچه باشد مدیریت و نظارت در این زمین‌ها برای اجرای طرح‌ها بیشتر می‌شود، اما وقتی زمین‌ها خُرد باشند به دلیل داشتن بهره بردار متعدد نظارت بر این زمین‌ها سخت‌تر و استفاده از تجهیزات برای اجرا طرح‌های نوین آبیاری نیز با هزینه بیشتری همراه خواهد بود.

از طرفی محمدی توضیح می‌دهد، چون حدود ۷۰ درصد از هزینه‌های طرح نوین آبیاری مربوط به لوله گذاری است با افزایش قیمت لوله‌ها هزینه کل طرح نیز افزایش می‌یابد و سهم آورده بهره بردار نیز زیاد شود به نحوی که گاه قدرت پرداخت مبلغ را ندارند. زیرا یارانه دولتی که به کشاورز اختصاص می‌یابد تا ۸۵ درصد هزینه‌های طرح را در بر می گیرد و مابقی به عنوان آورده کشاورز محسوب می‌شود؛ که این مشکل در اجرای طرح‌های کوچک تر بیشتر نمود دارد، زیرا هزینه در واحد هکتار در طرح‌های کوچک به مراتب بیشتر از طرح‌های بزرگ است. عدم ارسال به موقع اعتبارات برای اجرای طرح‌های مصوب نیز از دیگر موانع بر سر راه توسعه سامانه‌های نوین آبیاری است که مسئول اداره توسعه سامانه‌های نوین استان فارس به آن‌ها اشاره می‌کند.
توسعه پایدار با سامانه‌های نوین آبیاری
بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب در کشور به شمار می رود و سهم زیادی از این منابع به دلیل استفاده نکردن از فن آوری‌ها و روش‌های پیشرفته آبیاری و رعایت نکردن الگوی کشت صحیح در مناطق مختلف، در این بخش به هدر می رود که یکی از مهم‌ترین راهکار‌های استفاده بهینه از آب در بخش کشاورزی ، بهره گیری از سامانه‌های مختلف آبیاری نوین است.

تا کنون از ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی آبی و دیم در کشور ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده است و حدود ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار دیگر از اراضی کشاورزی کشور نیازمند تجهیز به سامانه‌های نوین آبیاری است.

عباس زارع مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده در سال جهش تولید،  ۲۰۰ هکتار برای اجرای طرح‌های نوین آبیاری هدف گذاری کرده اند در حالی که سال گذشته به طور متوسط بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار هکتار طرح سامانه‌های نوین آبیاری اجرا و به بهره برداران تحویل داده شد که اجرای این برنامه در سال جاری نسبت به پارسال حدود ۱۰۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. از این میزان حدود ۱۵ هزار هکتار سهم استان فارس اعلام شده است. 

در استانی که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند در صورت اجرا شدن طرح‌های نوین آبیاری در سال زراعی جاری، ۶۰ میلیون متر مکعب در مصرف آب صرف جویی می‌شود؛ تامین ۱۰ درصد از امنیت غذایی کشور به خطر نمی‌افتد؛ توسعه پایدار شکل می  گیرد و مسیر جهش تولید نیز هموارتر می‌شود.

***سیده نصرت شجاعی