پخش زنده
امروز: -
منطقه آزاد سرخس، دروازه‌ای به سوی توسعه اقتصادی و پیوند با آسیای میانه
منطقه آزاد سرخس با بهره‌مندی از مزایای مالیاتی و گمرکی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور و بهبود روابط با ترکمنستان ایفا میکند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، مناطق آزاد کشور به دلیل بهره مندی از مزایایی مانند معافیت‌های مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، نبود تشریفات دست و پا گیر ارزی و اداری و تسریع در فرایند‌های صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری‌های خارجی می‌توانند به بهبود اقتصادی و توسعه کشور کمک کنند. کشورمان هم اکنون هفت منطقه آزاد شامل کیش، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو دارد و منطقه آزاد سرخس هم در شمال شرق کشور از سال گذشته به این مجموعه اضافه شده است.
ترکمنستان دروازه ورود به آسیای میانه
کشور ترکمنستان به عنوان یکی از همسایگان ایران ۵۳۱ کیلومتر مرز مشترک با استان خراسان رضوی دارد و شهرستان سرخس در این استان یکی از گذرگاه‌های مرزی با ترکمنستان است. البته کشور ما سه گذرگاه مرزی دیگر به نام‌های لطف آباد و با جگیران در خراسان رضوی و اینچه برون در استان گلستان با کشور ترکمنستان دارد، اما تردد بار و ترانزیت کالا بیشتر از گذرگاه مرزی سرخس و لطف آباد در خراسان رضوی انجام می‌شود، نقطه‌ای که در مسیر جاده تاریخی راه ابریشم قرار دارد و تا عمق آسیای میانه در چین ادامه می‌باید.
منطقه ویژه اقتصادی سرخس رو به توسعه
فعالیت منطقه ویژه اقتصادی سرخس در ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۷۵ همزمان با افتتاح راه آهن مشهد - سرخس - تجن با حضور رهبران و نمایندگان بیش از ۱۰۰ کشور جهان آغاز شد. ایران ۳۴ منطقه ویژه اقتصادی دارد که جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی و فراهم کردن بستر مناسب برای فعالیت‌های صنعتی، تولیدی و تجاری با هدف افزایش صادرات کالا و ارائه بهتر خدمات به فعالان اقتصادی و بازرگانان از اهداف ایجاد این مناطق ویژه است.
منطقه ویژه اقتصادی سرخس در مهرماه سال گذشته با تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان به منطقه آزاد تجاری تبدیل شد.
برای آگاهی از نقشی که منطقه آزاد سرخس می‌تواند در آینده اقتصادی کشورمان و بهبود روابط همسایگی با کشور ترکمنستان داشته باشد پای صحبت سفر پیشین کشورمان در این کشور نشستم، غلام عباس ارباب خالص حدود ۴ سال از دی ماه ۱۳۹۸ تا آبان ماه ۱۴۰۲ سفیر جمهوری اسلام ایران در ترکمنستان بود. او با میزبانی از چندین گروه تجاری و بازرگانی ایران در عشق آباد پایتخت ترکمنستان کوشید در مدت ماموریت خود فعالان اقتصادی ایرانی و بویژه خراسانی را با بازار‌های رو به رشد ترکمنستان آشنا کند.
سرخس نقطه تلاقی کریدور شمال- جنوب و شرق - غرب
سفیر پیشین ایران در ترکمنستان را در هتلی در مشهد ملاقات کردم او که پیش از ماموریت در ترکمنستان مسوول نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال و شرق کشور در مشهد بود با وضعیت این نقطه از کشور و نقشی که منطقه آزاد تجاری سر خس در توسعه منطقه و گشایش اقتصادی کشور می‌تواند داشته باشد آشنایی کامل دارد.
آقای ارباب خالص معتقد است آنچه که ارتباطات کشورمان با کشور‌های آسیای مرکزی را در چارچوب اکو و همکاری‌های دو جانه تقویت کرده همکاری‌های تجاری بخصوص در بخش ترانزیت و سرمایه گذاری‌های مشترک است که منطقه آزاد سرخس می‌تواند به عنوان پر تردد‌ترین گذرگاه مرزی در نقطه تلاقی کریدور‌های شمال - جنوب و شرق به غرب کشور قرار گیرد.
ترانزیت مسکن اقتصاد
سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان در حالیکه دست‌های خود ر را به هم گره زده بود و با حساسیت خاصی درباره اهمیتی که کشور ترکمنستان در تامین بخشی از انرژی و رونق اقتصادی کشورمان در سال‌های گذشته داشته است سخن می‌گفت افزود: مسیر ریلی و ترانزیت جاده‌ای سرخس در صورت تامین زیر ساخت‌ها و بهبود خدمات می‌تواند نه تنها اقتصاد استان را متحول کند بلکه می‌تواند از طریق درآمد‌های ترانزیتی کریدور شرق به غرب، مسکنی برای درد‌های اقتصادی کشور محسوب شود.
پیوند سرخس چابهار- سرخس بندر عباس
این دیپلمات با سابقه کشورمان می‌گوید مناطق آزاد می‌توانند یکی از کلید‌های گمشده قفل اقتصادی کشور باشند و به توسعه تجارت و افزایش سرمایه گذاری خارجی کمک کنند. او می‌گوید بدون تخلیه بار و یا جابجایی آن می‌توان کالا‌هایی که از طریق ریلی از کشور‌های آسیای میانه وارد ایران می‌شوند را به منطقه آزاد چابهار یا بندر بزرگ بندر عباس در استان هرمزگان منتقل کرد. بدین ترتیب منطقه آزاد سرخس می‌تواند با دیگر مناطق آزاد کشور مرتبط شود و با مرز‌های آبی و خاکی ایران پیوند ایجاد نماید.
مناطق آزاد دست در دست هم
ارباب خالص پس از گذشت ۳۰ دقیقه از مصاحبه گریزی به به دوران حضور خود در سفارت ایران در عشق آباد می‌زند و می‌گوید:
با همت دولت شهید رئیسی مطالبات ترکمنستان بابت فروش گاز و برق به ایران سرانجام پس از سال‌ها تاخیر که باعث تیره شدن روابط شده بود پرداخت شد و همین موضوع سفر مقامات ارشد این کشور به ایران و دیدار با رهبر معظم انقلاب را سبب شد که فتح بابی در مناسبات دو کشور بود.
او گفت: اگر از طریق منطقه آزاد سرخس با برنامه ریزی درست و سیاست اقتصادی منسجم بتوان زمینه حضور صنعتگران ایرانی در آسیای میانه را فراهم کرد و از توان آن کشور‌ها بویژه در تولید برخی محصولات کشاورزی استفاده کرد با توجه به ظرفیت‌های مناسب انبار داری در منطقه آزاد سرخس و کشیده شدن راه آهن به آن می‌توان کریدور ترانزیتی شمال شرق کشور را متحول کرد.
سفیر پیشین کشورمان در ترکمنستان معتقد است تقویت ارتباط مناطق آزاد کشور با هم و با مناطق آزاد سایر کشور‌ها بویژه کشور‌های عضو اکو به همراه توسعه زیر ساخت‌ها در گمرک سرخس و الکترونیکی کردن خدمات، جاده ناهموار ترانزیتی کشور آسفالت خواهد شد.
استکان چای من که گرم شنیدن حرف‌های آقای ارباب خالص بودم سرد شد، اما به نظر می‌رسد گفتگوی ۴۵ دقیقه‌ای من با سفیر پیشین کشورمان در ترکمنستان دسته کم به من نشان داد هنوز افرادی در وزارت امور خارجه وجود دارند که بی تفاوت به شعار‌های نامگذاری این چند سال اخیر از سوی رهبری نیستند و دیپلماسی اقتصادی و توجه به بستر‌های جدید اقتصادی از جمله ترانزیت و رونق مناطق آزاد را یکی از چاره‌های درمان اقتصاد بیمار کشور می‌دانند.
چرخ منطقه آزاد سرخس لنگ می‌زند
اهمیت مناطق آزاد و ویژه تجاری در توسعه اقتصادی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. این مناطق با حذف تشریفات اداری و ارائه مشوق‌های مالیاتی و گمرکی، بستر مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی فراهم می‌کنند. اما استان خراسان رضوی به‌رغم پتانسیل بالای خود در حوزه تجارت و اقتصاد، همچنان از وجود چنین مناطقی بی‌بهره است.
این بخشی از صحبت‌های یکی از پیشکسوتان اقتصادی استان با من است. برای کندوکاو بیشتر درباره علت کم اثر بودن منطقه آزاد سرخس در اقتصاد منطقه و استان به سراغ فردی رفتم که دسته کم در چهار دهه گذشته دستی بر آتش تولید و اقتصاد استان دارد. در حالی با محمد حسین روشنک به صورت تلفنی مصاحبه گرفتم که مثل همیشه در یکی از دفاتر شرکت خود مشغول کار بود. او که ریاست اتاق مشترک ایران و تاجیکستان را نیز در کارنامه دارد درباره مشکلات منطقه آزاد سرخس گفت: یکی از دلایل عمده این مسئله، اختلافات میان آستان قدس رضوی و دولت بر سر مالکیت منطقه آزاد سرخس است. با این حال، به گفته مقامات، توافقاتی برای حل این چالش حاصل شده و امید می‌رود که این پروژه به زودی پس از سال‌ها عدم موفقیت به سرانجام برسد.
توسعه زیر ساخت‌ها حلقه مفقوده زنجیر احیای منطقه آزاد سرخس
اقای روشنک فراهم نبودن زیر ساخت‌ها را از دیگر تنگنا‌های توسعه منطقه آزاد سرخس دانست و گفت: مشکلات زیرساختی نیز یکی دیگر از موانع پیش روی توسعه مناطق آزاد در خراسان است. به‌عنوان نمونه، ایستگاه راه آهن شهید مطهری در نزدیکی مشهد می‌توانست به یک بندر خشک و مرکز اصلی گمرکی استان تبدیل شود، اما نبود برنامه‌ریزی منسجم و هماهنگی میان نهاد‌های دولتی و خصوصی، مانع از تحقق این امر شده است.
این مو سفید عرصه تولید و اقتصاد استان تصریح کرد باید برای حضور سرمایه گذاران در مناطق آزاد مشوق‌هایی در نظر گرفت. او افزود: کارشناسان تأکید دارند که برای موفقیت مناطق آزاد، باید امتیازات ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شود. در حال حاضر، این امتیازات در خراسان وجود ندارد. روشنک ادامه داد: نبود تسهیلات گمرکی، خدمات حمل‌ونقل مناسب و زیرساخت‌های صنعتی در دیگر مناطق آزاد کشور باعث شده سرمایه‌گذاران ترجیح دهند در مناطق دیگری نظیر تبریز یا کیش سرمایه گذاری و فعالیت کنند.
منطقه آزاد سرخس در افق وفاق
محمد حسین روشنک که او را مبتکر تولید بدون کارخانه در کشور می‌دانند انتقادی هم به تغییر مکرر مدیران در برخی مناطق آزاد کشور از جمله منطقه آزاد سرخس داشت و گفت: در این میان، ضعف مدیریتی نیز مزید بر علت شده است و مدیران گذشته منطقه آزاد سرخس اغلب دفتر خود را در شهر مشهد قرار داده و از نزدیک با مشکلات سرخس در ارتباط نبوده‌اند. این موضوع، روند توسعه منطقه آزاد سرخس را کند کرده و مشکلات آن را همچنان باقی گذاشته است.
حالا در دولتی که شعارش وفاق برای پیشرفت کشور است باید دید چگونه آستان قدس رضوی و دولت با یکدیگر به وفاق خواهند رسید تا منطقه آزاد سرخس که می‌تواند نقطه اتصال کریدور شرق به جنوب و شرق به غرب کشور باشد را احیا کنند تا در توسعه اقتصادی منطقه و استان خراسان رضوی نقش آفرین‌تر باشد.
خبرنگار: احسان فکور
سردبیر: محسن هدایتی فر
نظر شما