آریتمی قلبی را بیشتر بشناسیم

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ؛ مرکز سمنان  ،آریتمی انواع مختلفی دارد که با درمان دارویی یا بعضی از روش‌هایی که برای کنترل ریتم‌های نامنظم به کار می‌روند، قابل‌درمانند. در این مطلب به بررسی بیشتر آریتمی قلبی، انواع، علت‌ها، علائم و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

تعداد ضربان قلب طبیعی چقدر است؟

ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت برای بیشتر بزرگسالان بین شصت تا صد ضربان در دقیقه است.

به ضربان قلب کمتر از شصت ضربه در دقیقه در حالت استراحت، برادی‌کاردی گفته می‌شود. بعضی افراد، به‌خصوص جوان‌ها یا افرادی که تناسب اندام بهتری دارند، ممکن است به طور طبیعی ضربان قلب آهسته‌تری داشته باشند.

به ضربان قلب سریعتر از صد ضربه در دقیقه در حالت استراحت، تاکی‌کاردی گفته می‌شود.

اگر ضربان قلبمان به طور مداوم بالای صد ضربان در دقیقه یا کمتر ازشصت ضربان در دقیقه است، باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنیم.

چطور بفهمیم که قلبمان خیلی سریع یا خیلی کُند می‌تپد؟

ما می‌توانیم با لمس نبض خود، تعداد ضربان قلبمان را بشماریم. برای پیدا کردن نبض خود می‌توانیم انگشت اشاره و میانی را به آرامی روی شریان واقع در قسمت خارجی مچ، بالاتر ازانگشت شست قرار بدهیم؛ به‌طوری که نبض یا وارد شدن ضربه به انگشتان خود را احساس کنیم. اگر تعداد ضربه‌هایی را که در سی ثانیه احساس می‌کنیم بشماریم، با دو برابر کردن این عدد، می‌توانیم تعداد ضربان قلب یا نبض خود را در یک دقیقه به‌دست بیاوریم.

آریتمی چیست؟

آریتمی یا ضربان قلب نامنظم، اختلال در سرعت یا ریتم ضربان قلب است؛ در این شرایط ممکن است ضربان قلب ما خیلی سریع، خیلی آهسته یا نامنظم باشد.

طبیعی است که سرعت ضربان قلب ما در زمان فعالیت بدنی بیشتر شود و موقع خواب و استراحت، کاهش پیدا کند. همچنین احساس ضربان قلب نامنظم یا جا افتادن یک ضربان، اگر گاهی اتفاق بیفتد، طبیعی است. اما یک ریتم نامنظم مکرر، ممکن است باعث شود که توانایی قلب برای پمپاژ خون کافی به سراسر بدن کاهش پیدا کند که به دنبال آن ممکن است احساس سرگیجه، غش کردن (از حال رفتن) یا علائم دیگری داشته باشیم.

انواع آریتمی

باتوجه به این‌که کدام قسمت از قلب تحت تأثیر قرار می‌گیرد و این‌که آیا ضربان قلب آهسته، سریع یا نامنظم می‌شود، انواع مختلفی از آریتمی وجود دارند.

پزشکان از اصطلاحات مختلفی برای توصیف نوع آریتمی استفاده می‌کنند؛ از جمله:

ـ برادی‌کاردی: به معنای ضربان قلب کندتراز نرمال

ـ تاکی‌کاردی: به معنای ضربان قلب سریع‌تراز نرمال

ـ ضربان زودرس (انقباض زودرس): اگرچه ضربان زودرس اغلب به صورت حذف یک ضربان حس می‌شود، اما در واقع در این حالت یک ضربان اضافی وجود دارد. ممکن است فرد هر از گاهی یک ضربان نارس را احساس کند.

همچنین بعضی از اصطلاحاتی که برای توصیف آریتمی به کار می‌روند، محل بروز مشکل در سیگنال الکتریکی را نشان می‌دهند. مثل آریتمی دهلیزی که از دهلیز‌ها (حفره‌های فوقانی قلب) و آریتمی بطنی که از بطن‌ها (حفره‌های پایینی قلب) شروع می‌شود.

علت ایجاد آریتمی چیست؟

برای درک بهتر آریتمی، لازم است با مفهوم ضربان قلب بیشتر آشنا بشویم. ضربان قلب در واقع انقباض قلب (انقباض دهلیز‌ها و بطن‌ها) برای پمپاژ خون به ریه‌ها و سایر اندام‌های بدن است تا در نهایت خون از دهلیز‌ها به داخل بطن‌ها و سپس از بطن‌ها به ریه‌ها و سراسر بدن پمپاژ شود.

انقباض ماهیچه قلب، نتیجه سیگنال‌های الکتریکی است، به عبارت دیگر، قلب یک سیستم هدایت الکتریکی دارد که سرعت و ریتم ضربان قلب را کنترل می‌کند. در هر ضربان، یک سیگنال الکتریکی از بالاترین قسمت دهلیز به پایین قلب حرکت می‌کند وهمانطور که سیگنال به سمت پایین می‌آید، باعث انقباض در عضلات قلب و در نتیجه، پمپاژ خون می‌شود.

گاهی اوقات، سیگنال‌های الکتریکی که ضربان قلب را کنترل می‌کنند، ممکن است غیرطبیعی شوند. در این شرایط ضربان قلب می‌تواند خیلی سریع، کند یا نامنظم شود که به آن آریتمی گفته می‌شود.

آریتمی چه علائمی دارد؟

آریتمی ممکن است علائم واضحی ایجاد نکند یا به بروز علائمی مثل احساس ضربان قلب آهسته یا نامنظم یا توقف بین ضربان‌ها یا احساس تپش یا ضربان بیش از حد شدید یا خیلی سریع قلب منجر شود.

سایر علائم آریتمی عبارتند از:

اضطراب

درد یا احساس ناراحتی در قفسه سینه

گیجی و سبکی سر

احساس تنگی‌نفس، یا نفس‌نفس زدن در هنگام خواب

سرگیجه و غش کردن

خستگی یا ضعف

در صورت مواجه‌شدن با علائم بالا، باید به زمان وقوع و فواصل بین بروز علائم، آن‌چه موقع بروز علائم احساس می‌کنیم، این‌که در زمان بروز علائم در حال انجام چه کاری بوده‌ایم و این‌که آیا در طول زمان، علائممان تغییر می‌کنند یا نه، دقت کنیم. اگر علائم، خیلی جدی باشند، مثل مشکل در تنفس یا درد قفسه سینه، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشیم.

روش‌های تشخیص آریتمی کدامند؟

گاهی اوقات، به‌خصوص اگر هیچ علامت قابل‌توجهی از آریتمی نداشته باشیم، ممکن است پزشک طی یک معاینه روتین (چک‌آپ) متوجه آریتمی در ما شود. برای تشخیص آریتمی، پزشک از ما درباره علائم، سبک زندگی و سایر عوامل خطر آریتمی سؤال می‌پرسد. معاینه فیزیکی هم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

بررسی از نظر تورم در پاها: این علامت می‌تواند نشانه بزرگ‌شدن قلب یا نارسایی قلبی باشد.

بررسی نبض

گوش دادن به صدای قلب و ارزیابی سرعت و ریتم ضربان قلب

بررسی از نظر علائم بیماری‌های دیگر مثل مشکلات تیروئید که می‌توانند به آریتمی منجر شوند.

آزمایش‌های تشخیصی آریتمی

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG)

نوار قلب، رایج‌ترین آزمایش برای تشخیص آریتمی است. نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب ما را ثبت می‌کند. ممکن است نوار قلب در طول تست استرس ثبت شود تا بتوان فعالیت قلب را در زمانی که سخت کار می‌کند و سریع می‌تپد، ثبت و ارزیابی کرد.

آزمایش خون

پزشک با بررسی نتایج آزمایش خون می‌تواند سطح بعضی مواد مثل پتاسیم یا سایر الکترولیت‌ها و هورمون تیروئید را در خون ارزیابی کند.

هولتر مانیتورینگ

در این روش تشخیصی، یک دستگاه به نام هولتر به خارج از بدن ما متصل می‌شود و ریتم قلبمان را در زمان انجام فعالیت‌های عادی روزانه برای مدت طولانی ثبت می‌کند.

تصویربرداری از قلب

در این روش به کمک سی‌تی‌اسکن یا MRI، می‌توان ساختار حفره‌های قلب را بررسی کرد.

چه عواملی خطر ابتلا به آریتمی را افزایش می‌دهند؟

سن

افزایش سن، خطرآریتمی را بیشتر می‌کند. ضمن این که احتمال ابتلای افراد مسن به بیماری‌هایی مثل فشار خون بالا، نارسایی قلبی، دیابت و اختلالات تیروئیدی که می‌توانند به آریتمی منجر شوند، بیشتر است. در کودکان و جوانان، آریتمی‌های ناشی از نقایص مادرزادی قلب یا بیماری‌های ارثی، شایع‌تر است.

سابقه خانوادگی و ژنتیک

اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک ما، به آریتمی مبتلا باشند، ممکن است خطر ابتلا به بعضی انواع آریتمی در ما هم بیشتر باشد.

سبک زندگی

خطر ابتلا به آریتمی ممکن است در شرایط زیر افزایش پیدا کند:

• سیگار کشیدن

• مصرف مواد مخدر مثل کوکائین یا آمفتامین‌ها

• مصرف الکل

• استرس و اضطراب

بعضی دارو‌ها

گاهی دارو‌های تجویز شده برای سایر بیماری‌ها، می‌توانند به آریتمی منجر شوند. بهتر است دراین رابطه با پزشک خود مشورت کنیم. لازم به یادآوری است که بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها و دارو‌های بدون نیاز به نسخه هم می‌توانند خطر آریتمی را در بعضی افراد افزایش بدهند.

بعضی بیماری‌ها

بیماری‌های زیر ممکن است احتمال ابتلا به آریتمی را در ما بیشتر کنند:

بیماری‌های قلبی‌-عروقی

بیماری‌های کلیوی

بیماری‌های ریوی

آپنه خواب: اختلالی که در آن تنفس در طول خواب به دفعات زیاد، اما برای مدت کوتاه متوقف شده و دوباره شروع می‌شود. این اختلال می‌تواند مانع رسیدن اکسیژن کافی به قلب شود.

اختلال عملکرد تیروئید

عفونت‌های ویروسی مثل آنفلوآنزا یا کووید-۱۹

اعمال جراحی

در روز‌ها و هفته‌های اول بعد از جراحی قلب، جراحی ریه یا ناحیه گلو، ممکن است بیشتر در معرض خطر آریتمی باشیم.

چه عواملی محرک آریتمی هستند؟

اگر عوامل خطر آریتمی را داشته باشیم، بعضی شرایط ممکن است به صورت یک محرک عمل کنند و باعث ایجاد آریتمی شوند. این محرک‌ها شامل هر وضعیتی است که باعث شود قلب ما سخت‌تر کار کند، فشار خون ما افزایش پیدا کند یا سطح هورمون استرس در بدن ما بیشتر شود؛ از جمله:

سطح قند خون خیلی کم یا خیلی زیاد

مصرف کافئین، مواد مخدر و دارو‌هایی که باعث افزایش سطح هوشیاری یا انرژی می‌شوند

کم‌آبی بدن

سطوح پایین الکترولیت‌ها مثل پتاسیم، منیزیم یا کلسیم

فعالیت بدنی شدید

استرس عاطفی شدید، اضطراب، عصبانیت، درد یا غافلگیری ناگهانی

استفراغ یا سرفه

بهتر است با پزشک خود درباره محرک‌ها و راه‌های اجتناب از آنها، صحبت کنیم.

چگونه از بروز آریتمی پیشگیری کنیم؟

اگر در معرض خطر بالایی برای بروز آریتمی باشیم، ممکن است پزشک از ما بخواهد اقدام‌هایی را برای کمک به پیشگیری از آن انجام دهیم، از جمله:

اجتناب از محرک‌های آریتمی

درمان بیماری‌هایی که ممکن است به آریتمی منجر شوند

اصلاح سبک زندگی در راستای داشتن قلبی سالم‌تر؛ مثل انتخاب غذا‌های سالم برای قلب، داشتن فعالیت بدنی، رسیدن به وزن سالم و حفظ آن، ترک سیگار و مدیریت استرس.

چه راه‌هایی برای درمان آریتمی وجود دارند؟

درمان آریتمی به نوع آریتمی و علت آن بستگی دارد. درمان‌های احتمالی عبارتند از:

داروها: دارو‌هایی وجود دارند که می‌توانند سرعت و ریتم ضربان قلب را کنترل کنند. مصرف این دارو‌ها بر اساس توصیه پزشک اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین نباید مصرف این دارو‌ها را بدون مشورت با پزشک خود قطع کنیم.

بعضی روش‌ها مثل کاردیوورژن (شوک هماهنگ قلبی) یا ابلیشن قلب (از بین بردن کانون‌های آریتمی) می‌توانند سیگنال‌های الکتریکی قلب را به حالت طبیعی برگردانند.

کاشت پیس‌میکر (ضربان ساز) یا دفیبریلاتور قلبی (ICD): دستگاه‌های کوچکی هستند که معمولاً زیر پوست قفسه‌ی سینه قرار می‌گیرند و می‌توانند ضربان قلب غیرطبیعی را تنظیم کنند.

به‌طور کلی اگر آریتمی در ما تشخیص داده شود، پزشک ممکن است در کنار درمان مناسب، تغییراتی در راستای اصلاح سبک زندگی را توصیه کند و لازم است از بعضی عادت‌های روزانه که ممکن است باعث بروز آریتمی در ما شوند بپرهیزیم تا ازعوارض احتمالی و جدی آریتمی دور بمانیم.